Ο Gianni Agnelli κυριάρχησε στη βιομηχανική σκηνή της Ευρώπης για 40 σχεδόν χρόνια, περνώντας τα νιάτα του ως ένας απο τους πλέον φοβερούς “playboy” της γηραιάς ηπείρου και όλοι προσπαθούσαν να τον αντιγράψουν.
Γοητευτικός, σαγηνευτικός και πανίσχυρος, ο κροίσος βιομήχανος κατάφερε να μεταμορφώσει τη FIAT σε έναν όμιλο επιχειρήσεων που έδινε πια δουλειά σε 360.000 ανθρώπους και είχε ετήσιο κύκλο εργασιών πάνω από 15 δισ. δολάρια.
Ο «L’Avvocato» (δικηγόρος), όπως έμεινε γνωστός για τις σπουδές του στην νομική του Τορίνο, αναγκάστηκε να μπει στην πατρική επιχείρηση απρόοπτα, όταν ο πατέρας του Edoardo Agnelli σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα, αφήνοντας τον Gianni και τον μικρότερο αδελφό του αποκλειστικούς κληρονόμους της μεγαλύτερης ιδιωτικής εταιρίας της Ιταλίας.
Παρά το γεγονός ότι ο μικρός ανατράφηκε από την πρώτη στιγμή για να γίνει μια μέρα το μεγάλο κεφάλι της FIAT, όταν πέθανε ο πατέρας του ούτε τη θέληση ούτε την ικανότητα είχε για να αναλάβει τα ηνία της αυτοκινηστικής αυτοκρατορίας. Παρόλα αυτά, με αντισυμβατικές και επιθετικές στρατηγικές τα κατάφερε και με το παραπάνω, όπως ας πούμε με το να στραφεί στον δικτάτορα της Λιβύης, συνταγματάρχη Colonel Qaddhafi, για χρηματοδότηση κατά την πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του 1970. Αλλά και αργότερα, μετά το πέρας του Ψυχρού Πολέμου, όταν έγινε ο πρώτος δυτικός αυτοκινητοβιομήχανος που έκανε το μεγάλο άνοιγμα στις πρώην χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας, ιδρύοντας μονάδες παραγωγής στην Πολωνία και τη Ρωσία.
Ο «L’Avvocato» συγκέντρωσε έτσι προσωπική περιουσία πολλών δισεκατομμυρίων, έκανε παρέα με παγκόσμιους ηγέτες, έμεινε στιλιστικό σύμβολο και λατρεύτηκε ακόμα και από τον κόσμο του ποδοσφαίρου, όντας το ισχυρό αφεντικό της Γιουβέντους.
Ο Agnelli ήταν το σύμβολο των συμβόλων, εγκαθιδρύοντας ουκ ολίγες μόδες στον καιρό του και κάνοντας ακόμα και τα μεγαλύτερα ονόματα στο χόλιγουντ να ζηλεύουν το απαράμιλλο στιλ και τον πρωτοφανή αντίκτυπό του στον κόσμο της μόδας. Αν φορούσε το ρολόι πάνω από τη μανσέτα του πουκαμίσου του, χιλιάδες Ιταλοί έκαναν αμέσως το ίδιο. Αν οδηγούσε το αυτοκίνητο μόνος του με τον σοφέρ στη θέση του συνοδηγού, κάθε ανερχόμενος επιχειρηματίας της Ιταλίας τον αντέγραφε αυτομάτως.
Ο πλουσιότερος άνθρωπος της σύγχρονης Ιταλίας (προσωπική περιουσία που υπερέβαινε τα 2 δισ. δολάρια) έμελλε να μείνει τελικά γνωστός ως «ιταλός βασιλιάς χωρίς στέμμα», καθώς ήταν το μόνο που του έλειπε για να ανέβει πραγματικά στον θρόνο της χώρας…
Πρώτα χρόνια και πολεμικές περιπέτειες
Ο Giovanni “Gianni” Agnelli γεννιέται στις 12 Μαρτίου 1921 στο Τορίνο, την έδρα της πατρικής αυτοκινητοβιομηχανίας. Εκεί είχε ιδρύσει το 1899 ο 33χρονος παππούς του Giovanni Agnelli και 29 ακόμη συνέταιροι την εταιρεία που θα μετονομαζόταν σε Fabbrica Italiana Automobili Torino (Ιταλική Βιομηχανία Αυτοκινήτων του Τορίνο), πριν ο δαιμόνιος παππούς, διαβλέποντας ότι τα αυτοκίνητα ήταν η δύναμη του μέλλοντος, καταφέρει να απαλλαγεί από τους άλλους και αναλάβει μόνος του πια την επιχείρηση.
Ο πατέρας του Edoardo ήταν πια στο τιμόνι της FIAT, συνεχίζοντας την ανάπτυξή της ως ο κύριος μέτοχος της αυτοκινητοβιομηχανίας, αν και το 1919 αποφάσισε να φέρει στην ταπεινής καταγωγής φαμίλια και τίτλο ευγενείας, όταν παντρεύτηκε την κόρη του πρίγκιπα του San Faustino, Virginia Bourbon del Monte.
Σε ηλικία μόλις 14 ετών έχασε τον πατέρα του. Ο Edoardo Agnelli σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα το 1935 σε ηλικία 43 ετών. Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο παππούς Agnelli βάζει στο στόχαστρο τη μητέρα του, όταν εκείνη επιδόθηκε σε ερωτική σχέση με έναν δημοσιογράφο λίγους μόλις μήνες μετά τον θάνατο του συζύγου της. Ο παντοδύναμος Giovanni προσπαθεί να λάβει την κηδεμονία των 7 παιδιών της Virginia και παίρνει κάτω από την προσωπική του επιμέλεια τον 14χρονο συνονόματο εγγονό του, λειτουργώντας πια ως μέντορας.
Παππούς και εγγονός διατήρησαν πολύ στενή σχέση από το 1935-1940, όταν στρατεύτηκε άρον-άρον ο Gianni στον πόλεμο που έφερε το χάος στην Ευρώπη. Ο Agnelli υπηρέτησε στα αιματοβαμμένα μέτωπα της Ρωσίας και της Βόρειας Αμερικής κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και γνώρισε από κοντά την ιταλική πανωλεθρία. Στο ρωσικό μέτωπο τραυματίστηκε μάλιστα δύο φορές και κόντεψε να χάσει τα δάχτυλά του από κρυοπαγήματα, αν και ήταν στα πεδία μάχης της Βόρειας Αφρικής που θα γνώριζε ακόμα μεγαλύτερες περιπέτειες ως οδηγός τεθωρακισμένου αυτοκινήτου που έφτιαχνε η πατρική του βιομηχανία!
Όταν έπεσε η Ιταλία στα χέρια των Συμμάχων, ο Agnelli λειτούργησε ως σύνδεσμος μεταξύ Ιταλών και Αμερικανών, αν και σύντομα οι αμερικανοί επιτελάρχες θα ανάγκαζαν τον παππού Agnelli να παραιτηθεί από το τιμόνι της FIAT επειδή η εταιρία του έφτιαχνε στρατιωτικό εξοπλισμό για τον φασιστικό ιταλικό στρατό (ακόμα και άρματα μάχης).
Ο παππούς αρνούμενος να παραδώσει την τύχη της βιομηχανίας του στους άρπαγες -όπως έλεγε- Συμμάχους, είχε ένα πανέτοιμο σχέδιό για τη διάδοχη κατάσταση, τοποθετώντας επικεφαλή της FIAT έναν πανέξυπνο άνθρωπο της απολύτου εμπιστοσύνης του, που θα έτρεχε την αυτοκινητοβιομηχανία μέχρι να αναλάβει ο εγγονός του τη θέση που του άρμοζε.Το όνομα αυτού, υπολοχαγός Valleta.
Ο Vittorio Valletta παρέμεινε επικεφαλής της FIAT μέχρι το 1966 (ο Giovanni Agnelli είχε πεθάνει το 1945) και συνέχισε την επιχειρηματική κληρονομιά μέχρι την στιγμή που πήρε τα ηνία ο εγγονός…
Στο τιμόνι της Fiat & η ζωή του Playboy
Ο Gianni Agnelli ήταν 46 ετών όταν ανέλαβε ενεργά το τιμόνι της FIAT το 1966, μην έχοντας επιδείξει μέχρι τότε τίποτα το σημαντικό. Στα 20 χρόνια που μεσολάβησαν εξάλλου συνήθιζε να περιπλανιέται στον κόσμο ως βαθύπλουτος γόνος και διεθνής playboy παρά ως επιχειρηματικό δαιμόνιο.
Η τύχη ήταν βέβαια με το μέρος του καθώς όταν αποβιβάστηκε στο στρατηγείο της FIAT στο Τορίνο η άφιξή του συνέπεσε με μια περίοδο πρωτοφανούς οικονομικής ανάπτυξης για τη χώρα (το αποκαλούμενο «οικονομικό ιταλικό θαύμα»). Παρά τη δύναμή της βέβαια, η φίρμα που ανέλαβε είχε πολλά προβλήματα, καθώς ο πατροπαράδοτος τρόπος λειτουργίας της στα πατερναλιστικά πρότυπα του παππού δεν την άφηνε να προσαρμοστεί στη σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα της δεκαετίας του 1960.
Η FIAT παραδερνόταν από κακή διοικητική οργάνωση και εσωτερικές διαμάχες, τόσο με τα στελέχη όσο και τους μηχανικούς να μην είναι διατεθειμένοι να ενσωματώσουν αλλαγές στους τομείς δράσης τους φοβούμενοι μη χάσουν την αυθεντία τους. Κι έτσι μπορεί ο ιταλικός Τύπος να τον αποκαλούσε «Κύριο Καπιταλιστή», στο εσωτερικό της εταιρίας που κληρονόμησε ωστόσο δεχόταν μεγάλο πόλεμο από τους υφισταμένους του, οι οποίοι επιδόθηκαν σε έναν ανένδοτο για να τον αποτρέψουν να εισάγει οποιαδήποτε αλλαγή στη λειτουργία της FIAT. Η ιστορία του Gianni Agnelli στο τιμόνι της αυτοκινητοβιομηχανίας από το 1966-1985 ήταν μια συνεχιζόμενη μάχη για ανανέωση και διοικητική μεταρρύθμιση, ένας εσωτερικός και ακήρυχτος πόλεμος δηλαδή από τον οποίο θα έβγαινε τελικά νικητής!
Τον ακολουθούσε βέβαια κατά πόδας η φήμη του γυναικά και δεν τον έπαιρναν και πολύ στα σοβαρά τα μεγαλοστελέχη της FIAT, αν και η ρετσινιά αυτή δεν θα κηλίδωνε τη δημόσια εικόνα του αλλά θα την έστελνε στην αθανασία! Η λίστα των κατακτήσεών του μακρά και σπουδαία: από τη Rita Hayworth και τις Linda Christian και Danielle Darrieux μέχρι και την πρώην σύζυγο του γιου του Ουίνστον Τσόρτσιλ, Pamela Churchill Harriman. Ακόμα και η Jackie Kennedy φημολογούνταν ότι διατηρούσε κρυφό δεσμό μαζί του.
Ο Agnelli διέμενε σε μια έπαυλη 28 δωματίων στα νότια της Γαλλίας, όπου πέρασε 5 χρόνια στο πλευρό της Pamela Churchill Harriman, αν και η σχέση έληξε άδοξα όταν τον έπιασε στο κρεβάτι το 1952 με την Anne-Marie d’Estainville. Ως περίφημος γυναικοκατακτητής, συνήθιζε να δίνει την εξής συμβουλή: «Υπάρχουν άντρες που αρέσκονται να μιλούν για γυναίκες και άλλοι που μιλούν στις γυναίκες. Προτιμώ να μιλώ σε αυτές».
Έπειτα από τόσες ερωτικές ιστορίες, ο Agnelli παντρεύτηκε την αριστοκρατικής καταγωγής Ναπολιτάνα Marella Caracciolo di Castagneto. Όχι ότι ο γάμος απέτρεψε βέβαια τον ιταλό καζανόβα από πλήθος εξωσυζυγικών σχέσεων, αν και η ίδια παρέμενε πάντα στο πλευρό του.
Από τους εφήμερους δεσμούς αυτής της περιόδου ξεχωρίζει το ειδύλλιο με την ιταλίδα σεξοβόμβα Anita Ekberg. Όσο για το πώς συνδύαζε αυτά τα δύο, τον γάμο και τις απιστίες δηλαδή, ο ίδιος φαίνεται ότι είχε τη μαγική συνταγή: «Μπορείς να είσαι καλός σύζυγος και να ξενοκοιτάς ή πολύ κακός σύζυγος και πιστός».
Επιτυχίες και αποτυχίες
Η άνοδός του στον θρόνο της ιταλικής οικονομίας μέτρησε φυσικά επιτυχίες και αποτυχίες. Έχοντας ως πρότυπο τη διεθνή ανάπτυξη της Volkswagen, ο Αgnelli προσπάθησε να κάνει το ίδιο με τη FΙΑΤ, αν και η συμφωνία του με πολλούς γάλλους κατασκευαστές αυτοκινήτων έμελλε να αποδειχθεί το λιγότερο καταστροφική!
Ηγήθηκε ωστόσο της ραγδαίας ανάπτυξης της εταιρίας του μέσω της επέκτασης των δραστηριοτήτων της FIAT σε χώρες όπως η Ρωσία, η Ισπανία και η Λατινική Αμερική, την ίδια ώρα που διαφοροποίησε το επιχειρηματικό χαρτοφυλάκιο του ομίλου του, αναλαμβάνοντας γενναίες πρωτοβουλίες σε άγνωστους γι’ αυτόν κλάδους, όπως οι τηλεπικοινωνίες, το χρηματιστήριο, ακόμα και ο Τύπος.
Ιδιαίτερη άνθηση γνώρισε όταν απέκτησε δύο από τις μεγαλύτερες ιταλικές εφημερίδες, τις «La Stampa» και «Corriere della Sera», κάτι που μετέτρεψε τον όμιλο της FIAT στη μεγαλύτερη ιδιωτική επιχείρηση της Ιταλίας. Αν και για τον ίδιο το καμάρι του ήταν η προσωπική εμπλοκή του με την ποδοσφαιρική ομάδα Γιουβέντους: την ώρα που οι Ανιέλι είχαν μετοχές στο κλαμπ ήδη από το 1923, ο Gianni κράτησε προσωπικά το τιμόνι της περίφημης ομάδας από το 1947-1954 και την είχε στην κατοχή του μέχρι τη στιγμή του θανάτου του. Συνήθιζε να προσγειώνει το ελικόπτερό του καταμεσής του προπονητικού κέντρου για να συνομιλήσει προσωπικά με τους παίκτες, την ίδια ώρα που τηλεφωνούσε στον προπονητή της ομάδας κάθε μέρα στις 6:00 το πρωί!
Στις μνημειώδεις επιχειρηματικές κινήσεις του περιλαμβάνονται η απόκτηση της Alfa Romeo και της Lancia, καθώς και μεγάλου τμήματος μετοχών στις Ferrari και Maserati.
Η εμπλοκή του με τρεις από τους κορυφαίους κατασκευαστές σπορ αυτοκινήτων του κόσμου (Alfa Romeo, Maserati και Ferrari) χαιρετίστηκε ως μεγάλο επίτευγμα στον χώρο της σπορ αυτοκίνησης…
Την ίδια βέβαια εποχή επιδόθηκε σε μια σειρά αμφιλεγόμενων ηθικά επιχειρηματικών κινήσεων, όπως η συμφωνία με τον δικτάτορα Qaddhafi στη δεκαετία του 1970: ήταν στη διεθνή πετρελαϊκή κρίση που χτύπησε τον πλανήτη το 1974 όταν αποφάσισε ο Αgnelli να πουλήσει τμήμα του ομίλου του στη Lafico του Qaddhafi για να απορροφηθούν οι κραδασμοί της δοκιμαζόμενης παγκόσμιας οικονομίας. Ο ίδιος αγόρασε πίσω τις μετοχές όταν η διεθνής κατάσταση βελτιώθηκε.
Άλλη διαβόητη κίνηση που δεν του συγχώρεσαν πολλοί Ιταλοί ήταν η πώληση του 20% της αυτοκινητοβιομηχανίας του στην αμερικανική General Motors στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Στον κολοφώνα της ακμής της, η FIAT προμήθευε το 50% των οχημάτων της Ιταλίας και αποτελούσε πρότυπο εταιρικής λειτουργίας και επιτυχίας…
Η αυτοκρατορία του Ανιέλι και θάνατος
Μέχρι το τέλος της σιδερένιας διοίκησής του στο τιμόνι της FIAT το 1996, ο κολοσσός των 46,5 δισ. δολαρίων είχε στην κατοχή του, πέρα από τις αυτοκινητοβιομηχανίες, εκδοτικούς ήχους, εταιρίες εστίασης, ασφαλιστικές φίρμες, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, πολυκαταστήματα, εφημερίδες και τη Γιουβέντους φυσικά, αντιπροσωπεύοντας το 25% σχεδόν της κεφαλαιοποίησης του χρηματιστηρίου του Μιλάνο!
Η αυτοκρατορία του Agnelli ήταν πια μια από τις μεγαλύτερες του κόσμου: από τα 20 εκατομμύρια του ιταλικού εργατικού δυναμικού, το 1,5 εκατομμύριο απασχολούνταν σε εταιρίες που συνδέονταν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο με τη FIAT.
Το 1996 ο Agnelli διαγνώστηκε με καρκίνο και αποσύρθηκε έτσι από πρόεδρος της FIAT, αφήνοντας στη θέση του τον γιο του Giovanni . Ο ιταλός κροίσος άφησε την τελευταία του πνοή στις 23 Ιανουαρίου 2003 στη γενέτειρά του Τορίνο, χτυπημένος από καρκίνο του προστάτη. Ήταν 81 ετών.
Ο θάνατός του συγκλόνισε την Ιταλία από άκρη σε άκρη. Για να δούμε το τραγικό γεγονός στην προοπτική του, αρκεί να αναφέρουμε ότι τα αφιερώματά του στις εφημερίδες της χώρας εκτείνονταν ακόμα και σε 19 σελίδες! Κι αν η σημαντικότητα ενός ανθρώπου μετριέται από τον αριθμό του κόσμου που προσέρχεται στην κηδεία του για το ύστατο χαίρε, στη νεκρώσιμη ακολουθία του Gianni Agnelli προσήλθαν περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι…
