Στον παραδοσιακό κινηματογράφο, ο ήρωας είναι αυτός που σώζει την κατάσταση. Είναι ο φύλακας του φωτός, της αλήθειας, της ηθικής. Όμως με τα χρόνια, κάτι έχει αλλάξει. Το κοινό συχνά δεν στέκεται απέναντι στον “κακό”, αλλά δίπλα του — ακόμα κι όταν δεν το συνειδητοποιεί.

Πρόκειται για μια από τις πιο παράδοξες, αλλά και βαθιά ανθρώπινες λειτουργίες του θεάματος: η συμπάθεια προς τον αντί-ήρωα, η ταύτιση με τον ηθικά αμφίσημο χαρακτήρα, ο οποίος, αντί να προκαλεί αποστροφή, προκαλεί θαυμασμό – ή ακόμη και κατανόηση.

Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα όπου οι θεατές… πέρασαν ανεπαίσθητα “στη λάθος πλευρά”.

Joker (2019)

Ο Χοακίν Φίνιξ έδωσε μια συγκλονιστική ερμηνεία ως Άρθρουρ Φλεκ, ένας ψυχικά εύθραυστος άντρας που συνθλίβεται από την αδιαφορία της κοινωνίας και μετατρέπεται στον Joker. Το κοινό δεν είδε έναν ψυχοπαθή – είδε έναν αδικημένο άνθρωπο.

Η μετάβαση από θύμα σε θύτη είναι σχεδόν… λυτρωτική για τον θεατή. Σε κάποια σημεία, χειροκροτάμε τις πράξεις του, παρόλο που είναι βίαιες, γιατί έχουμε ήδη ταυτιστεί με το αίτημά του για αξιοπρέπεια.

Fight Club (1999)

Ο Τάιλερ Ντέρντεν δεν είναι ακριβώς “κακός”. Είναι όμως βίαιος, αντι-συστημικός, καταστροφικός. Κι όμως, οι θεατές τον ακολουθούν με ενθουσιασμό. Γιατί; Επειδή είναι αυτό που ο ανώνυμος πρωταγωνιστής (και εμείς) δεν τολμάμε να είμαστε.

Η κοινωνία της καταναλωτικής νάρκωσης βρίσκει τον αντίπαλό της στον Τάιλερ. Κι εμείς, χωρίς να το πολυσκεφτούμε, χειροκροτούμε έναν χαρακτήρα που κυριολεκτικά ανατινάζει τον κόσμο.

The Godfather (1972)

Ο Δον Βίτο Κορλεόνε είναι, κατά τεκμήριο, εγκληματίας. Κι όμως, από τις πρώτες σκηνές, ο τρόπος που σέβεται την οικογένεια, η τιμή, ο κώδικας, τον παρουσιάζουν ως ανώτερο από τον άναρχο και σκληρό κόσμο που τον περιβάλλει.

Το οργανωμένο έγκλημα δεν εμφανίζεται ως απειλή, αλλά ως πολιτισμένη εναλλακτική. Κι εμείς δεν φοβόμαστε τον μαφιόζο. Τον εμπιστευόμαστε.

Breaking Bad

Ο Γουόλτερ Γουάιτ ξεκινά ως καθηγητής χημείας με καρκίνο και καταλήγει ένας αδίστακτος εγκληματίας. Το παράδοξο είναι ότι το κοινό συνεχίζει να τον υποστηρίζει μέχρι τέλους. Γιατί; Επειδή νιώθει πως ό,τι κάνει, το κάνει για την οικογένειά του — ακόμη κι αν αυτό είναι πια ψέμα.

Η ανθρώπινη ψυχολογία θέλει λόγο για να συγχωρήσει το “κακό”. Ο Γουόλτερ μας τον έδωσε. Και αυτό ήταν αρκετό.

Match Point (2005)

Ο Τζόναθαν Ρις Μάγιερς στον ρόλο του Κρις Γουίλτον ενσαρκώνει μια από τις πιο λεπτεπίλεπτες μεταμορφώσεις σε “κακό” που έχουμε δει. Η ταινία του Γούντι Άλεν μας εισάγει σε έναν ήρωα που φαίνεται πράος, φιλόδοξος και γοητευτικός – μέχρι που σκοτώνει τη γυναίκα με την οποία είχε παράνομη σχέση.

Και παρ’ όλα αυτά, πολλοί θεατές εύχονται να τη “γλιτώσει”. Γιατί; Ίσως γιατί ο Κρις είναι το πορτρέτο της κοινωνικής ανόδου με κάθε κόστος. Και βαθιά μέσα μας, καταλαβαίνουμε τη ματαιοδοξία του.

The Silence of the Lambs (1991)

Ο Άντονι Χόπκινς μετέτρεψε τον κανίβαλο ψυχίατρο σε κάτι πολύ πιο ανησυχητικό από έναν απλό serial killer: σε ένα πλάσμα που μας μαγνητίζει. Ο Χάνιμπαλ Λέκτερ είναι διανοούμενος, ευγενής, μορφωμένος. Και παρότι γνωρίζουμε τι είναι ικανός να κάνει, δεν μπορούμε να πάρουμε τα μάτια μας από πάνω του.

Η ψυχολογική του κυριαρχία είναι απόλυτη. Και η επιβλητικότητά του κάνει τους “καλούς” να φαίνονται αφελείς ή ανίκανοι. Στο τέλος, δεν είμαστε σίγουροι ποιον φοβόμαστε και ποιον θαυμάζουμε.

Διαβάστε επίσης: Πολιτική και γελοιοποίηση: Μία επικίνδυνη σχέση