Πριν από τρεις δεκαετίες ο Στίβεν Σπίλμπεργκ κυκλοφόρησε δύο από τις καλύτερες ταινίες του μέσα σε λίγους μήνες. Αν και ήταν διαφορετικές ως προς το ύφος και το θέμα, η μία εξ αυτών άφησε τον σκηνοθέτη εξουθενωμένο και συναισθηματικά κουρελιασμένο.
Ο λόγος για την “Λίστα του Σίντλερ” – έγινε παράλληλα με το “Τζουράσικ Παρκ” – μια ταινία που επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τον σκηνοθέτη και τον ανάγκασε να καλεί κάθε εβδομάδα τον καλό του φίλο Ρόμπιν Γουίλιαμς για να του λέει αστεία, ώστε να τον βοηθήσει να ξεχαστεί από την τεράστια ένταση που του είχε δημιουργηθεί λόγω του φιλμ.
Μέχρι το 1993, η ιστορία του Όσκαρ Σίντλερ βρισκόταν στο γραφείο του Σπίλμπεργκ για μια δεκαετία. Του δόθηκε για πρώτη φορά ένα αντίγραφο του βιβλίου του Τόμας Κένελι το 1982. Το βιβλίο του Κένελι είναι μια μυθιστορηματική εκδοχή μιας αληθινής ιστορίας: πώς ένας Γερμανός βιομήχανος και Ναζί εν ονόματι Όσκαρ Σίντλερ κατάφερε να σώσει 1.200 Εβραίους από τη μεταφορά σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Είναι μια εξαντλητική ιστορία και ο Σίντλερ δεν είναι ένας συμβατικός ήρωας. Ξεκινά ως κερδοσκόπος, αγοράζοντας μια πρώην εβραϊκή επιχείρηση στο γκέτο της Κρακοβίας εκμεταλλευόμενος τα φτηνά εργατικά χέρια των Εβραίων. Σταδιακά όμως, όταν δει από κοντά το δράμα του Ολοκαυτώματος, θα χρησιμοποιήσει όλη του την περιουσία για να σώσει μια ομάδα Πολωνών Εβραίων από τους θαλάμους αερίων. Είναι μια γενναία και δίκαιη πράξη, αλλά μια πράξη που ωχριά σε σύγκριση με το εύρος της ναζιστικής θηριωδίας.
Η ιστορία της ταινίας αφορά τόσο το ηθικό ταξίδι του Σίντλερ, όσο και την ευρύτερη ιστορία του Ολοκαυτώματος. Είχε ένα σχετικά μικρό προϋπολογισμό περίπου 22 εκατομμυρίων δολαρίων (περίπου το ένα τρίτο του κόστους του Τζουράσικ Παρκ), και γυρίστηκε σε 72 ημέρες.
Η “Λίστα του Σίντλερ” διαρκεί περισσότερο από τρεις ώρες και με τέτοια αφηγηματική φροντίδα στο σενάριο του Στίβεν Ζαϊλίαν, αυτές οι επιτυχημένες πρωταγωνιστικές ερμηνείες, η καθαρή και προσεκτικά φωτισμένη κινηματογράφηση από τον Γιάνους Καμίνσκι και η ευαίσθητη παρτιτούρα του Τζον Γουίλιαμς (με θέμα το βιολί του Ισραηλινού Αμερικανού σολίστα Itzhak Perlman) είναι ο ορισμός του σινεμά κύρους.
Η ιδέα μιας ταινίας για τους Εβραίους του Σίντλερ είχε προταθεί από το 1963. Ο Πόλντεκ Πφέφερμπεργκ, ένας από τους Εβραίους του Σίντλερ, έκανε σκοπό της ζωής του να γνωστοποιήσει την ιστορία του Σίντλερ. Όταν ο παραγωγός Σιντ Σάινμπεργκ έστειλε μια περίληψη της νουβέλας Schindler’s Ark στον Σπίλμπεργκ, ο σκηνοθέτης εντυπωσιάστηκε. Εξέφρασε αρκετό ενδιαφέρον ώστε η Universal να αγοράσει τα δικαιώματα του βιβλίου. Ωστόσο ήταν αβέβαιος για το αν έπρεπε να σκηνοθετήσει ο ίδιος μια ταινία με θέμα το Ολοκαύτωμα. Ο Σπίλμπεργκ προσπάθησε να δώσει το πρότζεκτ σε άλλους σκηνοθέτες (Ρόμαν Πολάνσκι, Σίντνεϊ Πόλακ και Μάρτιν Σκορσέζε) πριν αποφασίσει να το σκηνοθετήσει ο ίδιος, αφού άκουσε για την άρνηση του Ολοκαυτώματος.
Οι σκηνές γυρίστηκαν στις πραγματικές τοποθεσίες αν και το στρατόπεδο Πλαστσόφ έπρεπε να κατασκευαστεί σύμφωνα με το πρωτότυπο, καθώς είχε υποστεί αλλαγές μετά τον πόλεμο. Δεν τους δόθηκε άδεια να γυρίσουν σκηνές μέσα στο Άουσβιτς και έτσι τις γύρισαν σε ένα πανομοιότυπο στρατόπεδο απέναντι από το πραγματικό.
Όσον αφορά το κορίτσι με το κόκκινο παλτό, ενώ υπήρχε διαφωνία για το τι ακριβώς αναπαριστά, με κάποιους να λένε ότι συμβολίζει την ελπίδα, την αθωότητα ή το κόκκινο αίμα των Εβραίων που θυσιάστηκαν στον τρόμο του Ολοκαυτώματος, ο ίδιος ο Σπίλμπεργκ δήλωσε:
“Η Αμερική και η Ρωσία και η Αγγλία όλοι γνώριζαν για το Ολοκαύτωμα όταν συνέβαινε, και δεν κάναμε τίποτα. Δεν στείλαμε καμία από τις δυνάμεις μας για να σταματήσουμε την πορεία προς το θάνατο, την αδυσώπητη αυτή πορεία προς το θάνατο. Ήταν μια μεγάλη κόκκινη βούλα στο ραντάρ του καθενός, αλλά κανένας δεν έκανε κάτι. Και γι’ αυτό ήθελα να προσθέσω το κόκκινο χρώμα.”
Η ταινία κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους των Ηνωμένων Πολιτειών στις 15 Δεκεμβρίου 1993. Απέσπασε διθυραμβικά σχόλια από τους κριτικούς και έγινε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία, αποφέροντας 322,1 εκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Έλαβε 12 υποψηφιότητες για Όσκαρ, μεταξύ των οποίων Α’ Ανδρικού Ρόλου για την ερμηνεία του Νίσον και Β’ Ανδρικού Ρόλου για τον Φάινς, κερδίζοντας 7, ανάμεσά τους για Καλύτερη Ταινία, Σκηνοθεσία και Διασκευασμένου Σεναρίου.
Πριν από την “Λίστα του Σίντλερ”, δεν υπήρχε καμία ταινία που να ασχολήθηκε με το τεράστιο μέγεθος του Ολοκαυτώματος, ωστόσο, λέγεται ότι επικρίθηκε από πολλούς, όπως για παράδειγμα από τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ, ο οποίος είχε στα σκαριά το δικό του έργο για το Ολοκαύτωμα που δεν είχε πραγματοποιηθεί ποτέ. Λέγεται πως ο Κιούμπρικ είχε δηλώσει για την ταινία “Νομίζετε ότι ήταν για το Ολοκαύτωμα. Αυτό ήταν για την επιτυχία, έτσι δεν είναι; Το Ολοκαύτωμα είναι περίπου 6 εκατομμύρια άνθρωποι που σκοτώθηκαν. Η Λίστα του Σίντλερ ήταν για περίπου 600 ανθρώπους που δεν το κάνουν.”
Όπως και να ‘χει, για τον Σπίλμπεργκ η αφήγηση της ιστορίας του Σίντλερ ήταν ένα εργαλείο για την καταπολέμηση της άγνοιας όσον αφορά το Ολοκαύτωμα. Μάλιστα, όταν παρέλαβε το Όσκαρ της καλύτερης ταινίας δήλωσε: “Είναι ένα ποτήρι νερό, μετά τη μεγαλύτερη δίψα της ζωής μου.”
Τρεις δεκαετίες μετά, η “Λίστα του Σίντλερ” παραμένει ένα αναγκαίο αντιφασιστικό σχόλιο απέναντι σε εθνικιστικές κορωνίδες που πυκνώνουν και αδιαφορούν για ζητήματα ανοχής κι αποδοχής, σε έναν κόσμο που αρέσκεται στις διακρίσεις. Το περήφανο επίτευγμα του Σπίλμπεργκ αξίζει πολλαπλών θεάσεων για να υπενθυμίζει αδιάλειπτα το Ολοκαύτωμα και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Διαβάστε επίσης: Οι καλύτερες ταινίες που γυρίστηκαν για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
