Ο Μίλτον Φρίντμαν, νομπελίστας οικονομολόγος και φιλόσοφος της ελεύθερης αγοράς, είναι ένα από τα πιο επιδραστικά πρόσωπα του 20ού αιώνα. Με τις ριζοσπαστικές ιδέες του για την οικονομική πολιτική και τον ρόλο του κράτους, επηρέασε βαθιά ηγέτες όπως ο Ρόναλντ Ρήγκαν και η Μάργκαρετ Θάτσερ, αφήνοντας ανεξίτηλο σημάδι στη διαμόρφωση του σύγχρονου καπιταλισμού.
Η ζωή και το έργο του Φρίντμαν
Γεννημένος σε μια φτωχή οικογένεια μεταναστών στις ΗΠΑ, ο Φρίντμαν ανέβηκε ταχύτατα στην ακαδημαϊκή σκηνή χάρη στο ταλέντο του στην ανάλυση σύνθετων οικονομικών θεμάτων. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, όπου ηγήθηκε της περίφημης “Σχολής του Σικάγο” που χαρακτηριζόταν από την απόλυτη εμπιστοσύνη στην ικανότητα αυτορρύθμισης της αγοράς και τη δυσπιστία σε κάθε μορφής κρατικό παρεμβατισμό.
Το 1976, τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Οικονομίας για τις συνεισφορές του στη θεωρία της κατανάλωσης και στη σταθερότητα της νομισματικής πολιτικής.
© Getty Images / Ideal Image
Οι θεμελιώδεις ιδέες του Φρίντμαν
1. Ο ρόλος του κράτους στην οικονομία
Ο Φρίντμαν υποστήριξε ότι το κράτος πρέπει να έχει περιορισμένο ρόλο στην οικονομία, εστιάζοντας κυρίως στη σταθερότητα του νομίσματος. Αντιτάχθηκε στις επεκτατικές κυβερνητικές παρεμβάσεις που χαρακτήριζαν τον Κεϋνσιανισμό.
2. Μονεταρισμός
Η θεωρία του Μονεταρισμού ανέδειξε τη σημασία του ελέγχου της προσφοράς χρήματος για την αποφυγή πληθωρισμού. Σύμφωνα με τον Φρίντμαν, οι κεντρικές τράπεζες έπρεπε να εφαρμόζουν αυστηρούς κανόνες και να αποφεύγουν τον πειραματισμό.
3. Ατομική ελευθερία
Για τον Φρίντμαν, η οικονομική ελευθερία ήταν αλληλένδετη με την πολιτική και ατομική ελευθερία. Στο έργο του “Capitalism and Freedom”, αναδεικνύει πώς η ελεύθερη αγορά ενισχύει τη δημοκρατία.
4. Κουπόνια Εκπαίδευσης
Μία από τις καινοτόμες προτάσεις του ήταν η χρήση κουπονιών για τη σχολική εκπαίδευση, ώστε οι οικογένειες να επιλέγουν τα σχολεία των παιδιών τους, ενισχύοντας τον ανταγωνισμό. Η ιδέα του των σχολικών κουπονιών είχε ως στόχο να παρέχει στους γονείς ένα ποσό δημόσιων χρημάτων για την εκπαίδευση των παιδιών τους, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν σε οποιονδήποτε “εγκεκριμένο” εκπαιδευτικό οργανισμό.
Η επιρροή του στον Ρήγκαν και τη Θάτσερ
Ρόναλντ Ρήγκαν
Ο Φρίντμαν υπήρξε βασικός διανοητικός καθοδηγητής της οικονομικής πολιτικής του Ρήγκαν (Reaganomics). Οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν περιλάμβαναν:
Μείωση της φορολογίας για να ενισχυθεί η οικονομική ανάπτυξη.
Περιορισμό των κρατικών δαπανών και του ρυθμιστικού ρόλου του κράτους.
Απελευθέρωση της αγοράς και υποστήριξη της επιχειρηματικότητας.
Οι ιδέες του Φρίντμαν καθοδήγησαν επίσης τη νομισματική πολιτική της Federal Reserve, η οποία επικεντρώθηκε στον έλεγχο του πληθωρισμού, ενώ οι συνδικαλιστικές οργανώσεις περιορίστηκαν για να ενισχυθεί η “ευελιξία” της αγοράς εργασίας.
Μάργκαρετ Θάτσερ
Η “Σιδηρά Κυρία” υπήρξε από τις πιο ένθερμες υποστηρίκτριες των ιδεών του Φρίντμαν. Η Θάτσερ εφάρμοσε:
Μαζικές ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων, όπως η British Telecom και η British Gas.
Απελευθέρωση των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Μείωση του ρόλου των συνδικάτων, ενισχύοντας την ατομική πρωτοβουλία και τη λογοδοσία.
Η πολιτική της Θάτσερ άλλαξε ριζικά την οικονομική δομή της Μεγάλης Βρετανίας, καθιερώνοντας το φιλελεύθερο μοντέλο που κυριαρχεί έως σήμερα.
Κριτική και αμφιλεγόμενες πτυχές
Οι πολιτικές του Φρίντμαν δεν ήταν χωρίς αντιδράσεις. Επικριτές υποστηρίζουν ότι οι ιδέες του συνέβαλαν στην ενίσχυση των κοινωνικών ανισοτήτων και στη μείωση των κοινωνικών παροχών. Παράλληλα, η συνεργασία της “Σχολής του Σικάγο” με δικτατορικά καθεστώτα, όπως στη Χιλή του Πινοσέτ, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις.
Στους ακαδημαϊκούς κύκλους ήταν γνωστός για την συνεισφορά του στην μακροοικονομία, οικονομική ιστορία και στατιστική. Στους ευρύτερους κύκλους ήταν γνωστός ως μεγάλος υπέρμαχος της οικονομικής και κοινωνικής ελευθερίας.
Η κληρονομιά του Φρίντμαν
Ο Φρίντμαν άλλαξε ριζικά τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την οικονομική πολιτική. Αν και οι απόψεις του παραμένουν διχαστικές, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η επιρροή του στις σύγχρονες δημοκρατίες και την καπιταλιστική οικονομία.
Η ιδεολογία του εξακολουθεί να αποτελεί σημείο αναφοράς, τόσο για υποστηρικτές όσο και για επικριτές της ελεύθερης αγοράς.
Διαβάστε επίσης: Η ιστορία της κατάρρευσης: Οικονομικές κρίσεις που συγκλόνισαν τον πλανήτη
