Ο Φρίντριχ Νίτσε (1844–1900) υπήρξε μία από τις πιο ριζοσπαστικές και αμφιλεγόμενες φιλοσοφικές φυσιογνωμίες του 19ου αιώνα. Η σκέψη του δεν επηρέασε μόνο τη φιλοσοφία, αλλά και την τέχνη, τη λογοτεχνία και την ψυχολογία. Μέσα από τα έργα του προώθησε ιδέες που αμφισβήτησαν τις θεμελιώδεις αξίες της δυτικής κοινωνίας.
Ζωή
Ο Νίτσε γεννήθηκε στη Σαξονία της Γερμανίας. Μεγάλωσε σε ένα αυστηρό θρησκευτικό περιβάλλον, το οποίο αργότερα θα απορρίψει πλήρως. Σπούδασε κλασική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Βόννης και της Λειψίας, και σε νεαρή ηλικία διορίστηκε καθηγητής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας.
Η υγεία του άρχισε να επιδεινώνεται σε νεαρή ηλικία, οδηγώντας τον σε πρόωρη παραίτηση από την ακαδημαϊκή καριέρα του. Ο Νίτσε πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του ταξιδεύοντας, γράφοντας και ζώντας σε απομόνωση. Η αποξένωσή του και η αδυναμία να επικοινωνήσει τις ριζοσπαστικές του ιδέες με το κοινό της εποχής του συνέβαλαν στην ψυχική του κατάρρευση το 1889.
Τα κύρια έργα του Νίτσε
“Η Γέννηση της Τραγωδίας” (1872)
Το πρώτο του σημαντικό έργο, όπου ανέλυσε την αρχαία ελληνική τραγωδία ως συνένωση του διονυσιακού και απολλώνιου στοιχείου. Ήδη εδώ ο Νίτσε άρχισε να αμφισβητεί τον ορθολογισμό και την “επιφάνεια” του πολιτισμού.
“Τάδε Έφη Ζαρατούστρα” (1883–1885)
Το πιο διάσημο έργο του Νίτσε, το οποίο έθεσε τις βάσεις της υπερανθρωπικής φιλοσοφίας του. Ο Νίτσε, μέσω του συμβολικού χαρακτήρα του Ζαρατούστρα, μιλά για τη “θανάτωση του Θεού” και τη δημιουργία νέων αξιών από τον άνθρωπο.
“Πέραν του Καλού και του Κακού” (1886)
Σε αυτό το έργο, ο Νίτσε κριτικάρει τις παραδοσιακές ηθικές αξίες, ισχυριζόμενος ότι είναι κοινωνικές κατασκευές που εξυπηρετούν την αδυναμία. Η φιλοσοφία του προτρέπει να ξεπεραστούν αυτές οι “σκλαβωτικές” ηθικές.
“Το Λυκόφως των Ειδώλων” (1888)
Σε αυτό το έργο, ο Νίτσε δίνει μια ολοκληρωτική επίθεση στη δυτική φιλοσοφία, την οποία θεωρεί πως στηρίζεται σε ψεύτικες υποθέσεις και πλασματικές αξίες.
“Η Γενεαλογία της Ηθικής” (1887)
Το έργο αυτό εξετάζει την προέλευση των ηθικών αξιών, εισάγοντας την έννοια της “ηθικής των δούλων”, μια ηθική που βασίζεται στην αδυναμία και την υποταγή.
“Αντίχριστος” (1895)
Στο έργο αυτό ο Νίτσε καταγγέλει όχι μόνο τον Χριστιανισμό ως πίστη, θρησκεία και πρακτική, αλλά και το ηθικό σύστημα αξιών που κληρονόμησε ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός. Ο Νίτσε εκτιμά πως ο Χριστιανισμός έχει καταστήσει τους ανθρώπους αδύναμους και άβουλους, ενώ θέτει την ελεημοσύνη και παρόμοια συναισθήματα ως υψηλές αρετές.
Η επίδραση του Νίτσε
Ο Νίτσε δεν αναγνωρίστηκε πλήρως όσο ήταν ζωντανός. Ωστόσο, μετά τον θάνατό του, το έργο του αποτέλεσε σημείο αναφοράς για τον υπαρξισμό, τον μεταμοντερνισμό και την ψυχολογία. Η φιλοσοφία του επηρέασε φιλοσόφους όπως ο Χάιντεγκερ, ο Σαρτρ και ο Φουκώ, ενώ το έργο του άφησε το στίγμα του στη λογοτεχνία και την τέχνη του 20ού αιώνα.
Σας παραθέτουμε 10 αποφθέγματα αυτού του σπουδαίου φιλοσόφου:
- Χωρίς μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος.
- Ό,τι δεν μας σκοτώνει, μας κάνει πιο δυνατούς.
- Και εκείνοι χόρευαν, κι όσοι τους είδαν τους πέρασαν για τρελούς, αλλά ήταν εκείνοι που δεν μπορούσαν να ακούσουν τη μουσική.
- Ο έρωτας πάντα κρύβει μια παράνοια μέσα του, μια τρέλα. Αλλά μην ξεχνάτε ότι και η τρέλα πάντα κρύβει μια δική της λογική.
- Όποιος παλεύει και μάχεται με τέρατα θα πρέπει να προσέξει, να μην γίνει κι ο ίδιος τέρας. Διότι, όταν κοιτάς συνεχώς την άβυσσο, θα έρθει η στιγμή που η άβυσσος θα σου ανταποδώσει το βλέμμα
- Μερικές φορές οι άνθρωποι δεν θέλουν να ακούσουν την αλήθεια, διότι δεν θέλουν να καταστρέψουν τις αυταπάτες τους.
- Δεν υπάρχουν γεγονότα, παρά μόνο ερμηνείες
- Αυτός που ζει για ένα γιατί μπορεί να αντέξει οποιοδήποτε πώς.
- Το φίδι που δεν μπορεί να αλλάξει το δέρμα του πεθαίνει. Έτσι συμβαίνει και με τον νου που δεν μπορεί να αλλάξει άποψη, παύει να είναι νους
- Κάθε βαθυστόχαστος άνθρωπος φοβάται περισσότερο μήπως τον κατανοήσουν, παρά μήπως τον παρερμηνεύσουν
Διαβάστε επίσης: Ραλφ Λόρεν: Ο άνθρωπος που μετέτρεψε το αμερικάνικο όνειρο σε πολυτέλεια